معرفی مرکز تحقیقات فضایی ایران
مرکز تحقیقات فضایی ایران (ISRC)، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای ملی فعال در حوزه فناوری‌های فضایی و خدمات ماهواره‌ای، به پیشبرد پژوهش‌های فضایی و توسعه پایدار اختصاص یافته است. این مرکز با نام مؤسسه تحقیقات فضایی نیز شناخته می‌شود و نقش کلیدی در به‌کارگیری داده‌های ماهواره‌ای برای حل چالش‌های مختلف ایفا می‌نماید و ایران را در شمار کشورهای پیشرو در سنجش از دور و تحقیقات فضایی قرار داده است.
ماموریت و ظرفیت‌های اصلی
ماموریت ISRC مبتنی بر بهره‌برداری از فناوری‌های ماهواره‌ای نوین جهت اطلاع‌رسانی صحیح، افزایش بهره‌وری و ارائه راهکارهای داده‌محور به ذینفعان داخلی و بین‌المللی است. مرکز با توانمندی بالا در زمینه سنجش از دور، از پلتفرم‌های پیشرفته‌ای چون ماهواره Sentinel-2 و تصاویر Google Earth برای پایش، نقشه‌برداری و تحلیل منابع و مخاطرات بهره می‌برد.
محورهای تمرکز و دستاوردهای شاخص
- امنیت غذایی و کشاورزی: ISRC با نقشه‌برداری اراضی برنج، برآورد عملکرد گندم و پیش‌بینی بیماری‌های گیاهی، برنامه‌ریزی کشاورزی را پشتیبانی می‌کند. فعالیت‌های این مرکز شامل پایش کمی و کیفی محصولات راهبردی در مناطقی چون نیکاراگوئه (برنج، ذرت، تنباکو، قهوه و موز) و ارائه نقشه‌های کاربری و پوشش اراضی و تحلیل کمی‌گیاهان است.
- مدیریت مخاطرات طبیعی: این مرکز با ارائه نقشه‌های سیل، ارزیابی خسارات و پایش فرونشست زمین استان‌هایی مانند گلستان و خوزستان، نقش مؤثری در مدیریت بحران و صحت‌سنجی پرونده‌های خسارت بیمه ایفا می‌کند. امکانات پایش آلودگی هوا، پیش‌بینی غلظت NO2 و CO برای مدیریت شهری و محیط زیست نیز از دستاوردهای مهم مرکز است.
- پایش تغییرات اقلیمی: ISRC در زمینه مانیتورینگ خشکسالی، ارزیابی رطوبت خاک، تحلیل شاخص سبزینگی و پایش دما در استان‌هایی مانند کردستان و خوزستان فعال بوده و پیشگام اندازه‌گیری ظرفیت سدها، ذخیره آب و تحلیل روندهای اقلیمی‌بلندمدت است.
- بیمه و ارزیابی خسارت: مرکز تحقیقات فضایی با ارائه خدمات وب ماهواره‌ای، نقش حیاتی در برآورد خسارت سیل‌های کشاورزی، اعتبارسنجی پرونده‌های بیمه و پیش‌بینی تاب‌آوری محصولات در برابر انواع مخاطرات دارد.
- پایش محیط زیست: خدمات وب مرکز شامل پایش خشکسالی، ریسک آتش‌سوزی، آلودگی، گردوغبار، تغییرات کاربری زمین، کیفیت آب و ارزیابی شوری است که به مدیریت هوشمند محیط زیست در داخل و خارج کشور کمک می‌کند.
همکاری‌های بین‌المللی و مدل‌های مشارکت
مرکز تحقیقات فضایی ایران همکاری‌های گسترده‌ای با نهادهای بین‌المللی دارد و شش مدل خدمات سنجش از دور را برای شرکای خارجی ارائه می‌دهد:
۱. پروژه‌های مشترک پژوهشی: همکاری در طراحی الگوریتم، نمونه‌برداری میدانی و کالیبراسیون جهت بهره‌برداری از ظرفیت علمی مشترک.
۲. برگزاری دوره‌های تخصصی: آموزش نظری و عملی در زمینه‌هایی چون امنیت غذایی، تغییرات اقلیمی و مدیریت بحران همراه با تبادل فرهنگی.
۳. انتقال فناوری: ارائه آموزش‌های عملیاتی و پیاده‌سازی پروژه‌های آزمایشی جهت انتقال دانش و مهارت به کشور هدف تا چندین ماه.
۴. پیاده‌سازی پروژه: اجرای عملیاتی فناوری‌های منتخب با حمایت در برنامه‌ریزی و تطبیق با نیازهای کشور هدف.
۵. خدمات وب پایش ماهواره‌ای: ارائه پلتفرم‌های آنلاین با پشتیبانی و آموزش، امکان دسترسی و خروجی داده‌های اختصاصی برای طرف خارجی.
۶. راه‌اندازی زیرساخت پایش ماهواره‌ای: پشتیبانی کامل از طراحی تا پیاده‌سازی مرکز و سرور پایش ماهواره‌ای، آموزش و ارائه خدمات مستمر.
این مرکز با عقد قراردادهایی همچون همکاری با APSCO (سازمان همکاری فضایی آسیا-اقیانوسیه) در توسعه فناوری و انتقال تجربه بین‌المللی فعال بوده و تلاش دارد تجربیات خود را با مراکز فضایی و پژوهشی جهان به اشتراک بگذارد.
آموزش و ارتقای ظرفیت
ISRC به توسعه سرمایه انسانی توجه ویژه‌ای دارد و با برگزاری دوره‌های آموزشی بین‌المللی درباره شناسایی منشأ گردوغبار، پایش خشکسالی، کشاورزی دقیق، ارزیابی آلودگی آب و مدیریت سیل، پذیرای شرکت‌کنندگان داخلی و خارجی به صورت حضوری و مجازی است.
جمع‌بندی
مرکز تحقیقات فضایی ایران نماد تعهد کشور به بهره‌گیری از فناوری‌های فضایی برای تحقق امنیت غذایی، مدیریت بحران، تاب‌آوری اقلیمی و حفاظت محیط زیست است. این مرکز با رویکرد جامع، تحقق دستاوردهای ملموس و همکاری‌های فعال بین‌المللی، شریک و الگویی نمونه برای مؤسسات فضایی، مراکز پژوهشی و سیاست‌گذاران جهان به شمار می‌رود.
از نهادهای همکار دعوت می‌شود تا در توسعه تحقیقات فضایی، خلق راه‌حل‌های پایدار و همکاری‌های مؤثر با مرکز تحقیقات فضایی ایران همگام شوند.